Trzy lata po Specjalnej Sesji Narodów Zjednoczonych
na temat HIV/AIDS, 25-27 czerwca 2001 r.
Realizacja Deklaracji Zobowiązań
streszczenie raportu UNAIDS na temat osiągniętego postępu
w walce z AIDS na rok 2003
Główne rezultaty działań podjętych od 2001 roku
- Wydatki międzynarodowe i krajowe
- Fundusze przeznaczone na badania i rozwój szczepionek oraz środków bakteriobójczych
- Rzecznictwo i przywództwo
- Ramy polityki krajowej
- Mocne i słabe strony krajowych działań przeciw HIV/AIDS
- Dyskryminacja osób z HIV/AIDS
- Dyskryminacja grup społecznych szczególnie podatnych na HIV/AIDS
- Brak efektywnych środków zapobiegania HIV wśród osób migrujących między krajami
- Brak polityki zapewniającej równy dostęp do opieki medycznej i profilaktyki dla obu płci
- Niewystarczający dostęp do leków, również antyretrowirusowych
- Zbyt mała uwaga poświęcana społecznemu i ekonomicznemu wpływowi HIV/AIDS
- Niewystarczające działania prewencyjne
- Niewystarczająca edukacja seksualna
- Niewystarczająca kontrola w zakresie zakażeń HIV drogą płciową
- Brak działań zapobiegających przenoszeniu HIV z matki na dziecko
- Brak działań osłonowych dla osób biorących narkotyki dożylnie
- HIV/AIDS w miejscu pracy
- Wiedza i zachowania seksualne wśród młodzieży
- Sytuacja dzieci osieroconych
- Rozprzestrzenienie HIV wśród młodzieży, grup wysokiego ryzyka oraz noworodków
- Monitorowanie i ocena podejmowanych działań
UNAIDS szacuje, że rządowe wydatki na walkę z AIDS krajów o niskim i średnim dochodzie wyniosły w 2002 roku około 995 milionów USD. Jest to suma dwa razy większa niż w 1999 roku. Mimo tak dużego postępu, obecne wydatki stanowią mniej niż połowę szacowanych potrzeb finansowych na walkę z AIDS w roku 2005 oraz mniej niż 1/3 wydatków koniecznych w 2007 roku.
Ogólnoświatowe wydatki sektora publicznego na badania i rozwój szczepionek przeciw AIDS wyniosły w 2001 roku 430 - 470 milionów USD, z czego 57 - 63% to wydatki Narodowych Instytutów Zdrowia w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Rząd USA przeznaczył także 62 miliony dolarów na badania i rozwój środków bakteriobójczych. Przewidywano wzrost tej sumy do 214 milionów dolarów w 2003 roku.
W wielu częściach świata wzrosła publiczna świadomość związana z HIV/AIDS, również w regionach szczególnie zagrożonych - Europie Wschodniej i Centralnej Azji. Są również dowody świadczące o skuteczności rzecznictwa przeciw AIDS, motywującego rządy wielu krajów do wdrażania reform mających na celu powstrzymanie epidemii. Pomimo to badania wskazują, że w wielu państwach, szczególnie tam, gdzie zagrożenie HIV jest niskie lub dotyczy jedynie określonych grup społecznych, decydenci polityczni pozostają niezaangażowani w walkę z epidemią.
Odnotowano znaczny wzrost liczby państw posiadających spójne, wielosektorowe strategie do walki z AIDS oraz odpowiednie organa rządowe koordynujące działania przeciwdziałające epidemii. W 2003 roku niemalże wszystkie państwa znacznie dotknięte epidemią posiadały polityczne struktury do walki z HIV/AIDS. Niestety, w wielu krajach pomimo istnienia wielosektorowych strategii, działania przeciwko HIV/AIDS podejmowane są jedynie w sektorze opieki zdrowotnej.
Zaobserwowano poprawę, w stosunku do roku 2001, w zakresie działań prewencyjnych przeciwko HIV/AIDS podejmowanych na terytorium Azji i Afryki. Zarówno kraje azjatyckie, jak i afrykańskie stosunkowo dobrze radzą sobie w zakresie politycznego wsparcia dla walki z HIV/AIDS. Słabością narodowych wysiłków podejmowanych w walce z HIV/AIDS w tych regionach jest brak zasobów oraz niedostateczne działania w sferze opieki i praw człowieka.
Do niedociągnięć w realizacji Deklaracji Zobowiązań w większości krajów należą:
Większość państw opracowała strategie skutecznych działań przeciwko HIV/AIDS, nadal jednak jedynie niewielka grupa osób narażonych na zakażenie HIV ma dostęp do podstawowych usług prewencyjnych. Przyczyną tego są:
Większość międzynarodowych korporacji nie postrzega HIV/AIDS jako problemu firmy. Jedynie 20% z nich wdrożyło w miejscu pracy działania proponowane w Deklaracji Zobowiązań. Odnosi się to również do organizacji pozarządowych. W agendach NZ, mimo że w większym stopniu niż w organizacjach pozarządowych zapewniono seropozytywnym pracownikom dostęp do terapii i innych usług związanych z HIV/AIDS, również potrzebne są dodatkowe wysiłki.
Rzetelna wiedza na temat HIV/AIDS jest kluczowym czynnikiem zapobiegającym zakażeniom. W 31 na 38 krajów, w których w 2000 roku przeprowadzono badania dotyczące wiedzy o HIV/AIDS, mniej niż 30% młodych kobiet w wieku 15 - 24 lat potrafiło prawidłowo odpowiedzieć na podstawowe pytania na temat przenoszenia się HIV.
Badania wskazują, że stosowanie prezerwatyw jest częstsze w miastach niż na wsi. Wśród osób utrzymujących nieregularne stosunki seksualne, prezerwatywy częściej używają młodzi mężczyźni niż młode kobiety. Młodzi mężczyźni częściej także deklarują odbycie stosunku seksualnego wysokiego ryzyka w ostatnim roku. Natomiast młode kobiety wcześniej niż młodzi mężczyźni podejmują aktywność seksualną.
39% z państw szczególnie dotkniętych HIV/AIDS nie ma krajowej polityki zapewniającej pomoc dzieciom, których rodzice zmarli na AIDS lub szczególnie podatnym na zakażenie HIV. Liczba dzieci osieroconych osiągnie w 2015 roku 25 milionów. Istnieje pilna światowa potrzeba rozwoju i wdrożenia strategii pomocy tym dzieciom, które promowałyby również edukację dzieci zagrożonych HIV oraz zapewniłyby im wsparcie psychologiczne oraz ochronę przed przemocą, dyskryminacją i molestowaniem.
Regionem najsilniej dotkniętym epidemią AIDS pozostaje południowa Afryka. Szczególnie wysoki jest procent zakażeń HIV wśród ciężarnych kobiet - 39% w Suazi, 32% w Botswanie, 24% w Południowej Afryce. W Afryce Subsaharyjskiej wśród 17 krajów, w których przeprowadzano badanie, aż w 12 brak jest programów profilaktyki antyretrowirusowej, a współczynnik zakażeń wśród noworodków sięga 25%.
Dla większości państw ta sfera działań pozostaje najpoważniejszym wyzwaniem. Jedynie 43% państw dysponuje krajowym planem monitorowania i oceny, a tylko 24% zgłosiło posiadanie odrębnego budżetu przeznaczonego na ten cel.