Statut Specjalnego Sądu dla Sierra Leone wchodził w skład porozumienia dotyczącego utworzenia Specjalnego Sądu, zawartego w dniu 16 stycznia 2002 r., pomiędzy Organizacją Narodów Zjednoczonych a rządem Sierra Leone. Statut składał się z 25 artykułów obejmujących zagadnienia związane z organizacją i pracą Sądu.
Artykuły statutu Specjalnego Sądu odnosiły się do takich kwestii jak:
- indywidualna odpowiedzialność karna
- jurysdykcja nad osobami w wieku poniżej 15 lat
- zakaz ponownego karania za ten sam czyn
- amnestie
- organizacja Specjalnego Sądu
- skład Izb
- powoływanie sędziów i ich kwalifikacje
- zasady postępowania sądowego oraz postępowania dowodowego
- funkcja prokuratora
- rola sekretariatu
- prawa oskarżonego
- wydawanie wyroku
- wymierzanie kar
- postępowanie odwoławcze
- procedura ponownego rozpatrzenia sprawy
- postępowanie wykonawcze - wykonanie kary
- złagodzenie wymiaru kary
- język urzędowy
- raporty roczne
Kompetencje
Właściwość podmiotowa (kompetencja ratione personae)
Artykuł 1 Statutu Specjalnego Sądu stanowił, że sprawuje on jurysdykcję nad osobami, "które ponoszą największą odpowiedzialność za naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego i prawa Sierra Leone, dokonane na terytorium tego kraju, a w szczególności przywódcami, którzy poprzez dokonanie zbrodni zagrozili realizacji procesów pokojowych w Sierra Leone".
Żołnierze nigeryjskiego kontyngentu Misji Organizacji Narodów Zjednoczonych
w Sierra Leone (UNAMSIL) i osierocone, bezdomne dzieci mieszkające
w porcie w Lungi (5 października 2006 r.)
Jurysdykcja Specjalnego Sądu obejmowała dwie kategorie osób, które do tej pory nigdy nie były przedmiotem międzynarodowej jurysdykcji karnej:
- osoby między 15 a 18 rokiem życia, a więc dzieci według Konwencji Praw Dziecka z 1989 r.
- członków międzynarodowych sił pokojowych, które stacjonowały w Sierra Leone (głównie były to oddziały zbrojne Ekonomicznej Wspólnoty Krajów Zachodnioafrykańskich).
Dodanie tych dwóch kategorii osób odróżniało Specjalny Sąd od dotychczasowych międzynarodowych sądów karnych.
Właściwość miejscowa (kompetencja ratione loci)
Zgodnie z artykułem 1 Statutu jurysdykcja rozciągała się na terytorium Sierra Leone i obejmowała powierzchnię lądową, przestrzeń powietrzną oraz wody terytorialne.
Właściwość czasowa (kompetencja ratione temporis)
Specjalny Sąd dla Sierra Leone rozpatrywał sprawy dotyczące zbrodni wymienionych w Statucie Specjalnego Sądu dla Sierra Leone (Statut of the Special Court for Sierra Leone), które popełniono na terytorium Sierra Leone od 30 listopada 1996 roku.
Właściwość rzeczowa (kompetencja ratione materiae)
Artykuł 2 Statutu – Zbrodnie przeciwko ludzkości
Specjalny Sąd miał prawo do sądzenia osób, które brały udział w systematycznych atakach lub atakach prowadzonych na dużym obszarze i popełniły następujące przestępstwa przeciwko jakiejkolwiek ludności cywilnej:
- morderstwo
- eksterminacja
- zniewolenie
- deportacja
- pozbawianie wolności
- stosowania tortur
- zgwałcenie, niewolnictwo seksualne, przymusowa prostytucja, wymuszona ciąża i wszelkie inne formy przemocy na tle seksualnym
- prześladowanie z powodów rasowych, etnicznych, religijnych lub politycznych
- inne nieludzkie czyny
Artykuł 3 Statutu – Naruszenia artykułu trzeciego wspólnego dla konwencji Genewskich oraz II Protokołu dodatkowego
Specjalny Sąd miał prawo do sądzenia osób, które popełniły lub zleciły dokonanie czynów stanowiących poważne naruszenie artykułu trzeciego wspólnego dla Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r. o ochronie ofiar wojny i II Protokołu dodatkowego do nich z dnia 8 czerwca 1977 r.
Naruszenia te obejmowały:
- zamachy na życie, zdrowie lub fizyczną albo psychiczną równowagę osób, zwłaszcza zabójstwa, jak też okrutne traktowanie, tortury, okaleczenia lub wszelkie postacie kar cielesnych
- kary zbiorowe
- branie zakładników - bezprawne pozbawienie wolności
- akty terroryzmu
- zamachy na godność osobistą, a w szczególności poniżające i upokarzające traktowanie, zgwałcenie, zmuszanie do prostytucji i wszelkie postacie zamachów na obyczajność
- grabież
- skazywanie osób i wykonywanie egzekucji bez uprzedniego wyroku wydanego przez sąd z udzieleniem gwarancji sądowych dla oskarżonego, które są uznane za niezbędne przez narody cywilizowane
- groźba popełnienia któregokolwiek z wymienionych czynów
Artykuł 4 Statutu – Inne poważne naruszenie międzynarodowego prawa humanitarnego
Dziewczęta ze szkoły w Freetown, Sierra Leone (5 października 2005 r.)
Specjalny Sąd miał prawo do sądzenia osób, które popełniły następujące poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego:
- zamierzone kierowanie ataków przeciwko ludności cywilnej lub indywidualnym osobom cywilnym nie biorącym bezpośredniego udziału w działaniach wojennych;
- zamierzone ataki na pomoc humanitarną lub misje pokojowe (personel, instalacje, materiały, oddziały, pojazdy) zgodnie z Kartą Organizacji Narodów Zjednoczonych i uprawnieniami do ochrony przysługującej osobom cywilnym i cywilnym obiektom na podstawie międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych;
- wcielanie lub werbowanie dzieci poniżej 15 roku życia do sił zbrojnych lub grup militarnych, bądź zmuszanie dzieci do aktywnego udziału w działaniach zbrojnych
Artykuł 5 Statutu – Zbrodnie na podstawie prawa Sierra Leone
Specjalny Sąd miał prawo do sądzenia osób, które popełniły następujące zbrodnie na podstawie prawa Sierra Leone:
a. Wykorzystywanie dziewcząt na podstawie dokumentu Prevention of Cruelty to Children z 1926 r.
- wykorzystywanie dziewcząt poniżej 13 roku życia;
- wykorzystywanie dziewcząt między 13 i 14 rokiem życia;
- wykorzystywanie dziewcząt w celach niemoralnych.
b. Przestępstwa polegające na rozmyślnym niszczeniu własności na podstawie dokumentu The Malicious Damage Act z 1861 r.
- Podpalanie mieszkań i domów, w których przebywa człowiek;
- Podpalanie budynków użyteczności publicznej;
- Podłożenie ognia pod inne budynki.
Specjalny Sąd miał prawo sądzenia:
- osób, które ponosiły największą odpowiedzialność za poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego oraz prawa Sierra Leone. Naruszenia te zagrażały realizacji procesów pokojowych w Sierra Leone
- wszelkich przestępstw dokonanych przeciwko żołnierzom sił pokojowych obecnym w Sierra Leone.
Więcej informacji: