Wczesne małżeństwa i przemoc ograniczają szanse życiowe dziewcząt i łamią ich prawa
Inwestowanie w rozwój kobiet i dziewcząt i zapewnienie im kontroli nad własnym życiem jest jednym z najbardziej opłacalnych i skutecznych sposobów realizacji celów w zakresie rozwoju społecznego i gospodarczego - taki wniosek zawiera opublikowany dziś raport Funduszu Ludnościowego Narodów Zjednoczonych (UNFPA) "Sytuacja ludności świata 2003". Wciąż jednak w wielu krajach dziewczęta stoją przed perspektywą wczesnego małżeństwa, a środki przeznaczane na ich potrzeby zdrowotne, żywieniowe i edukacyjne są mniejsze niż w przypadku chłopców.
Raport, którego podtytuł brzmi Ponad 1 miliard nastolatków: inwestowanie w ich zdrowie i prawa, wskazuje, że u podłoża utrzymującej się praktyki wczesnych małżeństw leżą takie czynniki, jak ubóstwo, dążenie rodziców do ograniczenia relacji seksualnych do życia małżeńskiego, brak możliwości edukacyjnych lub zatrudnienia dla dziewcząt, a także postrzeganie ich wartości głównie poprzez pryzmat roli żony i matki. W Nigerii niemal 80% najbiedniejszych młodych kobiet wychodzi za mąż przed ukończeniem 18 roku życia. W grupie najbogatszych kobiet ten odsetek wynosi zaledwie 22%. W Nepalu 60% dziewcząt zawiera związek małżeński przed 18 rokiem życia, a w Nigrze powyższy wskaźnik wynosi 76%.
Wiele nastoletnich mężatek ma trudności z wyegzekwowaniem możliwości używania środków antykoncepcyjnych lub dostępem do usług w zakresie zdrowia reprodukcyjnego. Raport podaje, że w słabiej rozwiniętych krajach jedynie 17% zamężnych kobiet w wieku 15 -19 lat stosuje środki antykoncepcyjne. W skali światowej najczęstszą przyczyną zgonów lub niepełnosprawności młodych kobiet w wieku od 15 do 19 lat stanowią powikłania związane z ciążą lub porodem. Prawdopodobieństwo zgonu w trakcie porodu u nastoletnich mężatek jest dwukrotnie, a w przypadku dziewcząt poniżej 16 roku życia - pięciokrotnie większe niż u kobiet dwudziestoparoletnich.
Według autorów raportu, innym poważnym zagrożeniem jest przerywanie ciąży w niebezpiecznych warunkach. Według szacunków, co roku na świecie dokonuje się 20 milionów takich aborcji, które są przyczyną 78 tysięcy zgonów. Co najmniej jedna czwarta z tych zgonów dotyczy kobiet w wieku 15-19 lat.
Nastoletnie dziewczęta narażone są również na przemoc o charakterze seksualnym, przy czym zakres tego zjawiska zaczynamy dopiero rozpoznawać. Badania przeprowadzone w Indiach, Mali, Tanzanii, Zimbabwe i na Jamajce wykazały, że przemocy seksualnej doświadczyło w tych krajach od 20 do 30 % nastoletnich dziewcząt..
Raport zauważa, że wiele krajów pracuje nad rozwiązaniem tych problemów w sposób zapewniający ochronę praw dziewcząt. Dla przykładu, program stypendialny dla szkół średnich w Bangladeszu, zobowiązuje dziewczęta do niezawierania małżeństwa przed zdaniem dziesiątego, standardowego egzaminu końcowego. W rejonach objętych tych programem odnotowano w latach 1994 - 2001 ponad dwukrotny wzrost liczby dziewcząt uczęszczających do szkół.
Nastolatki, które mają szansę wyrażenia własnej opinii, występują otwarcie przeciwko wczesnym małżeństwom. Szesnastoletnia Afganka o imieniu Zohal powiedziała w pewnym wywiadzie: "Gdyby moi rodzice próbowali mnie zmusić do małżeństwa, nie zgodziłabym się. My, mieszkańcy Afganistanu, musimy umieć czytać i pisać, jeśli chcemy rozwijać swój kraj. Dziewczęta muszą mieć możliwość ukończenia szkoły; nam też przysługują prawa człowieka".
***
Raporty UNFPA pt. Sytuacja ludności świata publikowane są corocznie od 1978 roku. Rozdział 2 tegorocznego raportu omawia kwestie związane z nierównością płci i zdrowiem reprodukcyjnym. Pełna treść raportu dostępna jest na stronie internetowej www.unfpa.org.
Dodatkowych informacji udziela William A. Ryan (ryanw@unfpa.org).