Informacja prasowa

Znaczny wzrost eksportu w krajach rozwijaj‘cych się zasług‘ korporacji transnarodowych, stwierdza doroczny raport UNCTAD

"Korporacje transnarodowe odgrywaj‘ kluczow‘ rolę w eksporcie państw rozwijaj‘cych się"- tak‘ tezę zawiera tegoroczny Šwiatowy Raport Inwestycyjny 2002 (World Investment Report 2002) opublikowany dzisiaj przez Konferencję Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD). W wielu krajach korporacje transnarodowe maj‘ znacz‘cy udział we wszystkich działach eksportu, a dotyczy to zwłaszcza państw-liderów, mog‘cych zanotować największy wzrost swojego udziału w globalnym rynku na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Wzrost eksportu w tych krajach jest bezporednio lub porednio zwi‘zany z rozbudow‘ międzynarodowych systemów produkcyjnych korporacji transnarodowych. Coraz więcej państw stara się przyci‘gn‘ć nastawione na eksport bezporednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Jednak jak podkrelaj‘ autorzy Raportu, warunkiem osi‘gnięcia długofalowych celów rozwoju jest nie tylko wysoki udział w wiatowym eksporcie. Trzeba również unowoczeniać eksportowane towary, usługi i starać się o wysoki udział wartoci dodanej wytworzonej w kraju eksportera.

Mimo, że na licie czołowych eksporterów na wiecie dominuj‘ państwa rozwinięte, to największy wzrost udziału w globalnym rynku eksportowym w latach 1985-2000 zanotowały państwa rozwijaj‘ce się i w okresie transformacji. Korporacje transnarodowe, głównie za porednictwem swoich partnerów kapitałowych i handlowych, odgrywaj‘ czołow‘ rolę w krajach, w których znacz‘cy wzrost eksportu dotyczy branż niesurowcowych. Na przykładzie szeciu krajów (Chin, Irlandii, Korei Południowej, Kostaryki, Meksyku i Węgier) raport UNCTAD analizuje to zjawisko na wszystkich płaszczyznach, aż do poziomu pojedynczych firm. W Kostaryce, Meksyku i na Węgrzech na trzy przoduj‘ce pod względem eksportu korporacje transnarodowe przypada odpowiednio, 29%, 26% i 13% całkowitego eksportu. W Meksyku eksport filii pięciu transnarodowych producentów samochodów przyniósł temu krajowi w 2000 roku wpływy rzędu 27 miliardów dolarów.

Korporacje transnarodowe odgrywaj‘ coraz większ‘ rolę w eksporcie państw, które zanotowały najwyższy wzrost udziału w wiatowym eksporcie. W Chinach udział filii zagranicznych koncernów w eksporcie tego kraju wzrósł z 17% w 1991 roku do 50% w 2001 roku. W Korei Południowej szybki przyrost eksportu został osi‘gnięty bez znacznego udziału firm zależnych od zagranicznych podmiotów, ale kluczow‘ rolę w tym procesie odegrały więzi handlowe z korporacjami transnarodowymi. W tym samym czasie zmieniła się zasadniczo struktura eksportu państw-liderów: od surowców do produktów przetworzonych i od nisko do rednio i wysoko zaawansowanych technologicznie. Aktywnoć korporacji transnarodowych miała największy wpływ na te grupy produktów, które odnotowały najszybszy wzrost w wiatowym handlu w latach 1985-2000. Większoć tych korporacji zwi‘zana jest z branżami niesurowcowym, takimi jak elektroniczna, motoryzacyjna i odzieżowa.

Udział korporacji transnarodowych w eksporcie poszczególnych krajów jest bardzo zróżnicowany i waha się od 4% w Japonii po 80% na Węgrzech (zob. Tabela 2). Ponadto, rola tych korporacji wykracza już poza najbardziej dynamicznie rozwijaj‘ce się branże produkcyjne i dotyczy w coraz większym stopniu międzynarodowej wymiany usług, surowców i produktów rolnych. I tak, Kenia poprzez działalnoć filii zagranicznych firm, stała się w ostatnich latach wiod‘cym dostawc‘ kwiatów na rynek Unii Europejskiej.

Czynnikiem kluczowym dla zmiany konkurencyjnoci eksportu poszczególnych krajów jest zmiana strategii korporacji. Międzynarodowe firmy d‘ż‘ bowiem do specjalizacji w ramach swoich międzynarodowych systemów produkcyjnych i lokuj‘ poszczególne segmenty swojej działalnoci w miejscach oferuj‘cych najlepsze warunki pod względem kosztów, siły roboczej, logistyki i dostępu do rynków. W rezultacie coraz większego znaczenia nabiera handel częciami i komponentami. Konsekwencj‘ poszukiwania możliwoci zwiększenia efektywnoci systemów produkcyjnych jest generowanie eksportu w krajach rozwijaj‘cych się i w czasie transformacji.

Zdaniem autorów Raportu, proces transformacji międzynarodowych systemów produkcyjnych ma kilka Ľródeł. Jednym z nich jest stopniowa likwidacja barier dla międzynarodowej wymiany handlowej, której siłami napędowymi s‘: globalizacja, liberalizacja i postęp technologiczny, w tym coraz szybsze rodki transportu. Taka sytuacja zaostrza konkurencję, co zmusza firmy do szukania oszczędnoci i umiędzynarodowienia działalnoci. W ramach tego procesu korporacje transnarodowe skupiaj‘ się w coraz większym stopniu na swoich podstawowych rodzajach działalnoci, zlecaj‘c pozostałe funkcje obcym firmom. Niektóre podmioty w ogóle rezygnuj‘ z działalnoci produkcyjnej. W efekcie tych zmian powstaj‘ nowe formy międzynarodowych systemów i sieci produkcyjnych, oparte na bezporednich inwestycjach zagranicznych lub powi‘zaniach handlowych i stanowi‘ce dla krajów rozwijaj‘cych się zarówno szansę, jak i wyzwanie.

Proeksportowe BIZ - jak je pozyskać?

Państwom na całym wiecie coraz bardziej zależy na przyci‘gnięciu nastawionych na eksport bezporednich inwestycji zagranicznych i korzyciach z nich wynikaj‘cych. Intensywna rywalizacja o te inwestycje sprawia, że państwa zabiegaj‘ o pozyskanie BIZ w coraz bardziej ukierunkowany sposób, który uwzględnia przede wszystkim ich własne cele rozwoju. Powodzenie tych zabiegów zależy przede wszystkim od właciwego rozpoznania atutów i słaboci potencjalnego miejsca inwestycji na tle innych, możliwych lokalizacji. Równie ważne jest też zrozumienie strategii inwestorów, które wyznaczaj‘ kierunki ich inwestycji. Zdaniem autorów Raportu działalnoć krajów, które staraj‘ się o pozyskanie zorientowanych na eksport BIZ, powinna m.in. obejmować: analizę bież‘cych trendów w handlu i przemyle, konsultacje z firmami, które już zainwestowały w danym kraju, rozpoznanie konkurencyjnych obszarów inwestycji pod względem profilu eksportu oraz liczby i charakteru inwestycji jak również identyfikację innych czynników, które mog‘ zachęcić inwestorów (członkostwo w układzie o obszarze wolnego handlu, przepisy dotycz‘ce uprzywilejowanych dziedzin handlu, strefy rozwoju przedsiębiorczoci i parki przemysłowe). UNCTAD podkrela, iż wszelkie działania na rzecz pozyskania nastawionych na eksport BIZ musz‘ w pełni współgrać z ogóln‘ strategi‘ rozwoju danego państwa.

Raport omawia szereg rozwi‘zań, dzięki którym rz‘dy mog‘ przyspieszyć napływ proeksportowych bezporednich inwestycji zagranicznych do krajów rozwijaj‘cych się. Jednym z kluczowych czynników jest zapewnienie towarom i usługom z krajów rozwijaj‘cych się lepszego dostępu do rynków państw rozwiniętych. Wzrost protekcjonizmu w tych krajach uniemożliwiłby krajom rozwijaj‘cym się osi‘gnięcie w pełni korzyci wynikaj‘cych z ich przewag komparatywnych. Toteż niepokoj‘ce jest stosowanie przez państwa rozwinięte takich rodków jak: postępowania antydumpingowe, podwyżki taryf na okrelone produkty, sezonowe podwyżki ceł oraz subsydiowanie okrelonych branż. Poza działaniami promocyjnymi kraje, które chc‘ być odbiorcami BIZ musz‘ zadbać o poprawę własnej infrastruktury oraz warunków dla handlu i inwestycji. W większoci krajów rozwijaj‘cych, które w Šwiatowym Raporcie Inwestycyjnym zyskały miano liderów eksportu, jednym z elementów promocji proeksportowych BIZ było tworzenie specjalnych "stref wspierania eksportu". Według autorów Raportu, działalnoć tych stref będzie jednak ulegać modyfikacji, ponieważ - zgodnie z zaleceniami Šwiatowej Organizacji Handlu (WTO) - wiele państw rozwijaj‘cych się będzie musiało zlikwidować z dniem 1 stycznia 2003 roku wszelkie dopłaty do eksportu. Strefy wspierania eksportu będ‘ prawdopodobnie nadal ważnym składnikiem ogólnej strategii przyci‘gania bezporednich inwestycji zagranicznych ale państwa, które je utworzyły, musz‘ brać pod uwagę obostrzenia stosowane przez WTO.

Raport zwraca uwagę na to, że poprawa konkurencyjnoci eksportu powinna być postrzegana jako rodek do osi‘gnięcia ostatecznego celu, którym jest rozwój. Długookresowe korzyci wynikaj‘ce z proeksportowych BIZ nie s‘ pewne i oczywiste. Na wszystkich szczeblach polityki gospodarczej należy uważnie przygl‘dać się kosztom i korzyciom różnych opcji. Na przykład, zdaniem UNCTAD istnieje niebezpieczeństwo, że jeli zbyt wiele krajów skoncentruje się na w‘skiej grupie produktów, nast‘pi nadprodukcja i zwi‘zany z tym spadek cen. Podobna sytuacja może wynikn‘ć z konkurowania o pozyskanie proeksportowych BIZ. Z powodu zaostrzenia się tej rywalizacji kraje mog‘ przecigać się w stosowaniu jak najniższych wymagań w zakresie ochrony socjalnej i rodowiska i jak najlepszych zachęt dla inwestorów. W tej ostatniej sferze niebagateln‘ rolę mog‘ odgrywać strefy wspierania eksportu.

Aby konkurencyjnoć eksportu miała trwały charakter, należy ci‘gle unowoczeniać produkcję eksportow‘ w kierunku zwiększenia udziału wartoci dodanej. Same korporacje transnarodowe nie podejm‘ się tego zadania, zwłaszcza wtedy, gdy brakuje sprzyjaj‘cych warunków administracyjno-prawnych. Z tego względu konkretnym zabiegom promocyjnym musz‘ towarzyszyć zakrojone na szersz‘ skalę wysiłki służ‘ce podwyższaniu zawodowych kwalifikacji lokalnych pracowników oraz zwiększaniu technologicznego potencjału miejsca inwestycji, a także rozwijaniu kontaktów pomiędzy filiami zagranicznych korporacji a krajowymi dostawcami. Powyższe zagadnienia maj‘ istotne znaczenie dla kraju, który chce, by bezporednie inwestycje zagraniczne przyniosły mu jak najwięcej korzyci w dziedzinie rozwoju. Zdaniem Sekretarza Generalnego UNCTAD, Rubensa Ricupero: "Najwyższy priorytet powinien mieć rozwój krajowego potencjału, ponieważ pomaga on nie tylko przyci‘gn‘ć wartociowe inwestycje zagraniczne, ale także rozwin‘ć własn‘ przedsiębiorczoć".

Tabela 1. Udział filii zagranicznych spółek w eksporcie z szeciu wybranych krajów

Tabela 2. Udział filii zagranicznych spółek w eksporcie wybranych państw w wybranych latach^a

Rysunek: Udziały w wiatowym rynku transportowym w 2000 r. oraz zmiany na tym rynku w latach 1985-2000

Te oraz inne informacje na temat Šwiatowego Raportu Inwestycyjnego 2002 wraz z informacjami na temat jego ogólnowiatowej prezentacji można znaleĽć w Internecie pod adresem http://www.unctad.org. Cały tekst raportu będzie dostępny (w formacie PDF) pod wyżej wymienionym adresem do 18 paĽdziernika 2002.

Więcej informacji udziel‘ Państwu: Kalman Kalotay, Economic Affairs Officer, Division on Investment, Technology and Enterprise Development, tel: +41 22 907 5099, e-mail:kalman.kalotay@unctad.org; Erica Meltzer, Press Officer, tel: +41 22 907 5365/5828; lub Alessandra Vellucci, Information Officer, tel: +41 22 907 4641/5828, fax: +41 22 907 0043, e-mail: press@unctad.org.