Poprzez ustanowienie Mechanizmu Rezydualnego dla Międzynarodowych Trybunałów Karnych, Rada Bezpieczeństwa ONZ zapewniła, że zamknięcie dwóch pierwszych trybunałów ad hoc nie otworzy drogi dla rządów bezkarności.
Theodor Meron, Przewodniczący Mechanizmu na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ, 7 czerwca 2012 r.
Mechanizm Narodów Zjednoczonych dla Międzynarodowych Trybunałów Karnych (MICT), który został ustanowiony przez Radę Bezpieczeństwa ONZ w dniu 22 grudnia 2010 r., przejął funkcje Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii po wygaśnięciu ich mandatów.
Powołanie Mechanizmu jest częścią strategii, która przewidywała zakończenie działalności dwóch trybunałów (tzw. Completion Strategy). To nowe ciało przejęło jurysdykcję, prawa, obowiązki i najważniejsze funkcje (Rezolucja Rady Bezpieczeństwa nr 1966, S/RES/1996 ) Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy i Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii, a także zachowało dziedzictwo obu instytucji.
Mechanizm Narodów Zjednoczonych dla Międzynarodowych Trybunałów Karnych składa się z dwóch wydziałów. Pierwszy z nich, z siedzibą w Arushy (Tanzania), rozpoczął swoją działalność 1 lipca 2012 r. Obejmuje funkcje przejęte od Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy. Drugi z wydziałów, z siedzibą w Hadze (Holandia), od 1 lipca 2013 r. przejął funkcje Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii. Ocena postępu prac Mechanizmu jest dokonywana co dwa lata, począwszy od roku 2016.
Mechanizm kontynuje wypełnianie funkcji, które leżały w sferze działań Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy i Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii.
Mechanizm pełni następujące funkcje:
Funkcje ad hoc:
- Ściganie i osądzanie osób ukrywających się przed wymiarem sprawiedliwości
- Przeprowadzanie postępowań odwoławczych
- Ponowne rozpatrywanie spraw
- Postępowania karne za obrazę Mechanizmu oraz składanie przed nim fałszywych zeznań
- Rewizje prawomocnych wyroków Trybunałów i Mechanizmu
Funkcje ciągłe (ustawiczne):
- Ochrona ofiar i świadków zbrodni
- Nadzór nad egzekwowaniem wyroków
- Pomoc jurysdykcjom krajowym
- Zachowanie i zarządzanie archiwami Mechanizmu, Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii
Ściganie i osądzanie osób ukrywających się przed wymiarem sprawiedliwości
Ściganie, aresztowanie i osądzenie pozostałych zbiegów z Rwandy jest nadrzędnym priorytetem Mechanizmu.
Zgodnie z artykułem 6(3) swojego Statutu, Mechanizm zachowuje jurysdykcję tylko nad osobami uznawanymi za w największym stopniu odpowiedzialne za popełnienie najcięższych zbrodni.
Przeprowadzanie postępowań odwoławczych
Obydwa wydziały Mechanizmu przeprowadzają postępowania odwoławcze, dla których zawiadomienie o apelacji od werdyktu sądu lub wyroku zostało złożone po ich otwarciu.
Dla spraw przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Rwandy, dla których zawiadomienie o apelacji zostało złożone dnia 1 lipca 2012 r. lub po nim, postępowanie odwoławcze jest prowadzone przez Mechanizm. Podobnie zajmuje się on wszystkimi odwołaniami od werdyktów i wyroków Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii, dla których zawiadomienie o apelacji zostało złożone dnia 1 lipca 2013 r. lub po tym terminie.
Ponowne rozpatrywanie spraw
Zasady Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy zapewniały możliwość złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie werdyktu sądu, jeżeli odkryty został nowy fakt, który nie był znany jednej ze stron podczas postępowania.
Ponowne rozpatrywanie spraw rozstrzygniętych przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy - Izbę Apelacyjną dnia 1 lipca 2002 r. lub po nim, jest przeprowadzone przez Mechanizm. Ponowne rozpatrywanie spraw rozstrzygniętych przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii, zarządzone przez Izbę Apelacyjną na co najmniej sześć miesięcy przed otwarciem Wydziału Mechanizmu ds. Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii (1 lipca 2013 r.), jest przeprowadzone przez Mechanizm.
Ponowne rozpatrywanie spraw skazanych przez Izbę Apelacyjną Mechanizmu jest przeprowadzane przez Mechanizm.
Postępowania karne za obrazę Mechanizmu oraz składanie przed nim fałszywych zeznań
Mechanizm NZ dla Międzynarodowych Trybunałów Karnych ma jurysdykcję do przeprowadzania śledztw, procesów sądowych i postępowań odwoławczych w sprawach karnych o obrazę Mechanizmu oraz składanie fałszywych zeznań podczas postępowań przed Mechanizmem.
Ta jurysdykcja rozciąga się również na postępowania karne za obrazę Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii, dla których akt oskarżenia został potwierdzony po otwarciu odpowiedniego wydziału Mechanizmu.
Rewizje prawomocnych wyroków Trybunałów i Mechanizmu
Jeżeli odkryty zostanie nowy fakt, który nie był znany podczas postępowania pierwszej instancji lub odwoławczego, a większa część sędziów odpowiedniej Izby uzna, że taki fakt jeżeli zostanie udowodniony mógł być decydującym czynnikiem przy wydawaniu wyroku, może on zostać zrewidowany.
Mechanizm ma jurysdykcję do przeprowadzania postępowań rewizyjnych swoich własnych wyroków, a także wyroków Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii, dla których wniosek o rewizję został złożony w dniu rozpoczęcia prac odpowiedniego wydziału Mechanizmu lub po tym terminie.
Ochrona ofiar i świadków zbrodni
Ciągłość działań związanych z ochroną ofiar i świadków zbrodni ma ogromne znaczenie. Od 1 lipca 2012 r. w przypadku Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy i 1 lipca 2013 r. w przypadku Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii, Mechanizm wykonuje te zadania zarówno dla spraw toczących się przed nim, jak i dla spraw zakończonych przed dwoma trybunałami ad hoc i Mechanizmem. Do tego czasu Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy i Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii pozostawały odpowiedzialne za ochronę ofiar i świadków zbrodni dla spraw toczących się przed tymi Trybunałami.
Nadzór nad egzekwowaniem wyroków
Osoby skazane przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy i Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii nie odbywają wyroków w aresztach Trybunałów, ponieważ nie pełnią one roli zakładów penitencjarnych. Więźniowie przebywają w jednym z krajów, które podpisały umowę dotyczącą egzekwowania wyroków.
Od 1 lipca 2012 r. w przypadku postępowań przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Rwandy i od 1 lipca 2013 r. w przypadku postępowań przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii, Mechanizm ma jurysdykcję do wyznaczenia kraju, w którym skazany będzie odbywał wyrok. Ta jurysdykcja rozciąga także na osoby, które w późniejszym terminie zostaną skazane przez obydwa Trybunały. Przewodniczący Mechanizmu może nadzorować wykonywanie wyroków oraz decydować w sprawie wniosków o ułaskawienie lub złagodzenie kary, również w przypadku osób skazanych obecnie odbywających wyroki.
Pomoc jurysdykcjom krajowym
Na krótko przed upływem mandatów Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy i Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii, sądy w Rwandzie i byłej Jugosławii stawiały zarzuty coraz większej liczbie osób. W konsekwencji rosła również liczba wniosków z sądów, od prokuratorów i obrońców o pomoc w przeprowadzaniu śledztw i dochodzeń.
Od 1 lipca 2012 r. (dla wniosków do Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy) i od 1 lipca 2013 r. (dla wniosków do Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii), Mechanizm odpowiada na wnioski władz krajowych (nie tylko z Rwandy i byłej Jugosławii) o pomoc w przeprowadzaniu śledztw i rozpraw. Funkcja ta obejmuje udzielanie pomocy sądom krajowym, prowadzącym podobne postępowania, na przykład poprzez przekazywanie dokumentacji, odpowiadanie na wnioski o dostarczenie materiału dowodowego, zmiany lub wstrzymanie środków ochrony świadków i odpowiadając na prośby o przesłuchanie osób zatrzymanych.
Zachowanie archiwów Mechanizmu, Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii i zarządzanie tymi archiwami
Mechanizm jest odpowiedzialny za zachowanie archiwów Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii oraz zarządzanie tymi archiwami. Archiwa Trybunałów dokumentują przebieg śledztw, akty oskarżenia, rozprawy, prace związane z aresztowaniem oskarżonych, ochroną świadków i egzekwowaniem kar, jak również współpracę z państwami, innymi organami ścigania, organizacjami międzynarodowymi i pozarządowymi oraz z poszczególnymi osobami.
Archiwa składają się z dokumentów, map, fotografii, nagrań audiowizualnych i przedmiotów. Mechanizm zachowa te materiały i ułatwi jak najszerszy dostęp do nich, zapewniając jednocześnie nieustanną ochronę poufnych informacji.
Wydział Mechanizmu znajdujący się w Arushy zachowuje archiwa Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy. Przechowuje niemal 900 000 stron transkryptów, nagrania audio i video z ponad 6000 dni rozpraw, jak również ponad 10,000 tymczasowych decyzji dotyczących oskarżonych przez Trybunał. Archiwa Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii mieszczą się w haskim wydziale Mechanizmu.
Struktura Mechanizmu
Dwa wydziały Mechanizmu mają stałego, wspólnego przewodniczącego, prokuratora i szefa Sekretariatu, a także wspólnych 25 sędziów. Przy wyborze sędziów uwzględniono przede wszystkim ich doświadczenie w sędziowaniu spraw przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Rwandy oraz Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii. W razie potrzeby, sędziowie przyjadą do Hagi na wniosek przewodniczącego. W miarę możliwości zgodnie z decyzją przewodniczącego sędziowie będą wykonywać swoje zadania na odległość. Biuro Prokuratora i Sekretariat posiadają listę odpowiednio wykwalifikowanych kandydatów, najlepiej osób z doświadczeniem w Międzynarodowym Trybunale Karnym dla Rwandy i Międzynarodowym Trybunale Karnym dla byłej Jugosławii, aby w zależności od potrzeb tak szybko, jak to możliwe móc zatrudnić dodatkowy personel. Przewiduje się także stworzenie listy obrońców.
Zgromadzenie Ogólne wybiera sędziów
Mechanizmu Narodów Zjednoczonych dla
Międzynarodowych Trybunałów Karnych. (16 grudnia 2011 r.)
Więcej informacji:
United Nations Mechanism For International Criminal Tribunals