OBCHODY DZIESIĄTEJ ROCZNICY MIĘDZYNARODOWEGO ROKU RODZINY 2004 r.

Konferencja "Polska Rodzina - wyzwania, działania, perspektywy"

Wystąpienia i prezentacje panelistów

Dr hab. Danuta Zalewska, Prof.nadzw.
Wspólnota Robocza Organizacji Socjalnych, Ekspert
Uniwersytet Wrocławski, Instytut Socjologii
Wyższa Szkoła Profilaktyki Społecznej i Terapii w Dzierżoniowie

Warszawa 8 listopada 2004

Konferencja "Polska rodzina- wyzwania, działania, perspektywy"
Organizatorzy: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Polityki Społecznej, Ośrodek Informacji ONZ.

1. Wiodące problemy współczesnej rodziny polskiej w diagnozie socjalnych organizacji pozarządowych.

Główne warunki zmian w rodzinie polskiej, które generują problemy socjalne to:

dynamicznie zmieniające się warunki życia rodziny polskiej, które wymagają:

1. większej mobilności przestrzennej jej członków lub całej rodziny, tym samym następuje osłabienie funkcji wspierającej rodziny pochodzenia i środowiska lokalnego, stąd rosnące zapotrzebowanie na różnorodne formy oparcia,
   
   
2. większej ilości czasu poświęconego na zdobycie środków utrzymania rodziny, tym samym mamy do czynienia z osłabieniem funkcji kontrolnej i więziotwórczej rodziny wobec jej wszystkich członków, co w efekcie daje wyższą patologię dzieci i dorosłych, ponadto następuje szybszy rozpad więzi rodzinnych, stąd rosnące zapotrzebowanie na instytucje kontroli społecznej, terapie, grupy wsparcia, i inne formy pomocy,
   
   
3. zaangażowania w zdobywanie środków do życia wszystkich członków rodziny do tego zdolnych, co zakłóca dotychczasowe role rodzinne, zmieniają się centra władzy w rodzinie, zanikają autorytety oparte na tradycyjnym podziale ról rodzicielskich i rodziców, dzieci. Zanik dominacji ekonomicznej rodziców osłabia ich wpływ na wybór modelu konsumpcji przez dzieci, stają się one tym samym łatwymi ofiarami rynku patologii, stąd zapotrzebowanie na profilaktykę i terapie dzieci, formy spędzania czasu wolnego, edukacje rodzinną, wiedzę o sobie, rodzinie, więziach, zapotrzebowanie na formy opieki nad rodzicami młodocianymi,
   
   
4. konieczność pozyskiwania dodatkowych źródeł zarobkowania, co powoduje ograniczenie celów jakie sobie stawia rodzina przede wszystkim do egzystencjalnych, tym samym ograniczenia rozwoju społeczno-kulturowego i ról społecznych wszystkich członków rodziny, trudności w skierowaniu rodziny na inne cel niż egzystencjalne uniemożliwiają jej terapię i pomoc, duże zapotrzebowanie na finansowe formy wsparcia,

osłabienie instytucjonalnego wsparcia rodziny w pełnieniu przez nią przede wszystkim funkcji opiekuńczych i wychowawczych:

1. niewydolność opiekuńczo-wychowawczą rodziny wobec wszystkich jej członków, powoduje nacisk na rozwój instytucji opiekuńczo -wychowawczych, wydłużenie czasu instytucjonalnego wpływu na dzieci, wzrost zapotrzebowania na instytucje opieki nad osobami starszymi,
   
   
2. przeciążenie funkcją zabezpieczającą i konieczność powrotu do funkcji produkcyjnej, szczególnie rodzin wiejskich, brak możliwości zmiany modelu pomocy na aktywny, większa patologia przy braku własnych środków zmiany, rodzi zapotrzebowanie na interwencję instytucjonalno- prawną,
   
   
3. ograniczenie dostępności przestrzennej instytucji wspierania rodziny, podniosło koszty dostępności usług dla rodziny, stąd rezygnacja wielu rodzin z tego systemu; występują duże deficyty w zaspokojeniu podstawowych potrzeb przez usługi społeczne,
   
   
4. prywatyzacja podstawowych usług ograniczyła ich dostępność ze względu na barierę ekonomiczną, dlatego powrót do samoleczenia, samozabezpieczenia, amoralny familizm w walce o dostęp do dóbr i usług na lokalnym rynku; stąd nacisk na system zabezpieczeń w formie rent, emerytur, zwolnień lekarskich; łatwość funkcjonowania szarej strefy, korupcja, nepotyzm, stąd zapotrzebowanie na interwencję instytucjonalną w dystrybucję,

zbyt szybka zmiana systemowa spowodowała:

1. wysoki poziom lęku o dezaktualizację wiedzy, umiejętności zawodowych, kompetencji prawnych, zagrożenie bezrobociem,
2. kompleks psycho-społecznych trudności w przystosowaniu się do nowych wymagań w formie wzorów zachowań instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych,
3. zmiany w motywacji do tworzenia warunków dla funkcjonowania i rozwoju rodziny,
4. zanikanie wartości prorodzinnego życia,
5. nieumiejętność stworzenia przez rodzinę konstruktywnego perspektywicznego profilu życia,
6. trudność w skonstruowaniu tożsamości grupy rodzinnej,
7. dalsze osłabienie więzi międzypokoleniowych,
8. uzależnienie instytucjonalne rodzin ubogich i negatywny wzór korzystania z pomocy instytucjonalnej oparty o świadczenia finansowe,
9. nieumiejętność konstruktywnego rozwiązywania problemów rodziny, spowodowało szybkie zrywanie więzi rodzinnych szczególnie przez młodych małżonków w chwilach kryzysu, wzrost przemocy,
10. samotność w rodzinie,
11. samotność poza rodziną,
12. lęki przed odpowiedzialnością za drugiego człowieka, rodzica, za dziecko.

Dlatego mamy do czynienia z koniecznością interwencji instytucjonalnej w formach terapeutycznych i poradniczych w rodzinie oraz długotrwałej pomocy, przy najczęściej braku aktywnego zgłaszania problemów i niskim poziomie współpracy w ich rozwiązywaniu ze strony rodziny. Interwencja ta nie może obarczać tylko władzy publicznej, gdyż skala i różnorodność problemów jest zbyt duża.

2. "Dobre praktyki" w rozwiązywaniu problemów rodziny przez socjalne organizacje pozarządowe.

Organizacje działają same bądź we współpracy z władzą publiczną.

Dobre praktyki realizowane są wokół tylko niektórych problemów, które omówiłam:

• pomoc kryzysowa, (centra i ośrodki pomocy kryzysowej, ofiarom przemocy),
• opieka nad dzieckiem zaniedbanym (świetlice środowiskowe, opieka zastępcza),
• walka z patologią (świetlice terapeutyczne, rodziny resocjalizacyjne),
• walka z bezdomnością, ( ośrodki o różnym profilu),
• poradnictwo rodzinne,
• organizacja czasu wolnego i wypoczynku dzieciom,
• opieka nad osobami starszymi w formie dziennej.