OBCHODY DZIESIĄTEJ ROCZNICY MIĘDZYNARODOWEGO ROKU RODZINY 2004 r.

Konferencja "Polska Rodzina - wyzwania, działania, perspektywy"

Wystąpienie Ministra Cezarego Miżejewskiego

na otwarcie konferencji "Polska Rodzina - wyzwania, działania, perspektywy"
w Warszawie w dniu 8 listopada 2004 r.

Mam zaszczyt powitać państwa serdecznie na dzisiejszej konferencji, którą organizując przy współudziale partnerów rządowych i międzynarodowych oraz przy współuczestnictwie w niej naukowców i praktyków, w tym organizacji pozarządowych jednoznacznie wskazujemy na znaczenie rodziny w naszych wspólnych celach i działaniach.

Apel Kofi A. Annana Sekretarza Generalnego ONZ o twórcze, diagnostyczno-bilansowe, uczczenie dziesiątej rocznicy proklamowanego przez ONZ Międzynarodowego Roku Rodziny, tym samym polscy partnerzy tej organizacji witają z ogromnym uznaniem i podkreśleniem zbieżności celów całej społeczności międzynarodowej.

Pragnę podkreślić, że cała polska polityka społeczna ogniskuje się wokół rodziny. Problemy i kondycja rodziny są zarówno przyczyną jak i skutkiem odpowiednich działań z zakresu zabezpieczenia społecznego. Ostatnie dziesięciolecie transformacji polskiej polityki społeczno-gospodarczej w ogromnej mierze dotyczyło właśnie istotnych zmian w obszarach ubezpieczeń społecznych, świadczeń rodzinnych oraz pomocy społecznej, a więc bezpośrednio związanych i oddziaływujących na sytuacje rodzin.

Rok 2004, a więc rok 10-tej rocznicy Międzynarodowego Roku Rodziny i jednocześnie rok przystąpienia Polski do Unii Europejskiej jest szczególnym, w procesie zmian polityki społecznej, oddziaływujących na rodziny. Z dniem 1 maja br. weszły w życie nowe uregulowania prawne w obszarze świadczeń rodzinnych oraz nowe uregulowania prawne z zakresu pomocy społecznej. Zmiany te mają następujące znaczenie:

• po raz pierwszy w sposób systemowy wyodrębniona została w polskim systemie zabezpieczenia społecznego branża świadczeń rodzinnych, co ma znaczenie nie tylko dla odbiorców tych świadczeń, ale pozwoli w pełni monitorować, oceniać i raportować społeczności międzynarodowej o działaniach z tego zakresu,
• świadczenia rodzinne mają charakter obywatelskich świadczeń, a więc są bezskładkowymi i - co istotne - obligatoryjnie przyznawanymi,
• są uzależnione od kryterium dochodowego, ale jego wysokość jest zbliżona do poziomu przeciętnych wydatków gospodarstw domowych w przeliczeniu na osobę, a więc mają znacznie szerszy zasięg niż zbiorowość rodzin dotkniętych ubóstwem,
• po raz pierwszy do systemu świadczeń rodzinnych wprowadzono rozwiązania służące wparciu potrzeb rodzin związanych z edukacją dzieci oraz rozwiązania związanych z rehabilitacją dzieci niepełnosprawnych,
• w systemie pomocy społecznej po raz pierwszy wprowadzono elementy powszechnego minimalnego dochodu gwarantowanego, wraz z odpowiednim programem zwiększania poziomu tej gwarancji,
• w pomocy społecznej wprowadzono rozwiązania kontraktowe, aktywizujące świadczeniobiorców oraz członków ich rodzin do przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu,
• zwiększono partycypację partnerów samorządowych w działaniach dotyczących zapewnienia usług domów pomocy społecznej i innych placówek opiekuńczych.

Łącznie zmiany w obszarach świadczeń rodzinnych oraz pomocy społecznej oznaczają zwiększenie dostępu rodzin do gwarantowanej pomocy materialnej i zwiększenie jej realnego wymiaru. Wystarczy wspomnieć, że na świadczenia pieniężne z obu systemów tj. świadczeń rodzinnych i świadczeń z pomocy społecznej budżet państwa wydaje w br. ok. 9 mld zł, z czego ponad 8 mld zł stanowią świadczenia rodzinne, z których korzysta ok. 6 mln dzieci.

Poza świadczeniami rodzinnymi i pomocą społeczną w ostatnim okresie czasu miał miejsce cały ciąg działań ustawowych, które w istotny sposób wpływają na sytuację rodzin w Polsce. Wymienię choćby ustawę o rencie socjalnej, ustawę o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, ustawę o zatrudnieniu socjalnym, ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawę o działalności pożytku publicznego.

Rząd podjął działania mające na celu poprawę egzekucji alimentów, zwiększenie zakresu pomocy kierowanej do rodzin wielodzietnych w ramach systemu świadczeń rodzinnych, jak również zwiększenie zakresu pomocy materialnej dla rodzin osób uchylających się od wypłacania alimentów udzielanej poprzez system pomocy społecznej. Przygotowany został projekt ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, który w ostatnim czasie skierowany został do Sejmu.

Największe znaczenie w polityce społecznej wobec rodzin ma wielostronność działań, aktywizujące przedsięwzięcia, różnorodne narzędzia, wielopartnerstwo realizatorów. Stąd podejmowane są i będą działania nie tylko o charakterze materialnym ale pomocy rzeczowej, usługowej, wykorzystywane bogate doświadczenia i tzw. dobre praktyki partnerów samorządowych, pozarządowych i międzynarodowych. Będzie o tym szczegółowo mowa w toku obrad dzisiejszej konferencji.

Ja zaś chcę wskazać, że nieodzownym wymogiem prowadzenia skutecznej polityki społecznej wobec rodzin jest diagnozowanie obszarów największych zagrożeń i opracowywanie długookresowej strategii działania, a na jej podstawie odpowiednich programów działania. Jest to instrumentarium od lat praktykowane w UE i Polska aktywnie włączyła się w ten proces przygotowując stosowne strategie i priorytety działań o dłuższym horyzoncie czasowym.

W oparciu o tzw. Strategię Lizbońską oraz Cele nicejskie za kwestie socjalne wymagające skoordynowanych działań uznano przede wszystkim przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i integrację społeczną. Polskie priorytety działań w tym obszarze zawarte zostały w przygotowanych w 2004 r. dokumentach pt. Wspólne Memorandum o Integracji Społecznej (JIM - Joint Inclusion Memorandum), Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski oraz Krajowy Plan Działań na rzecz Integracji Społecznej obejmujący lata 2004-2006.

Wśród wielu istotnych celów działań ujętych w Strategii zwrócę uwagę zwłaszcza na:

• zagwarantowanie niezbędnych zasobów materialnych pozwalających na godne życie,
• podejmowanie wszechstronnych działań w celu eliminacji wykluczenia dzieci, ciągłe tworzenie im możliwości społecznej integracji,
• uruchomienie działań mających na celu ochronę i zabezpieczenie rodzinnej solidarności i samopomocy we wszelkich jej formach,
• rozwijanie polityk promujących łączenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym, włączając w to opiekę nad dziećmi i innymi osobami zależnymi.

Szereg działań Krajowego Planu Działań objętych jest planem działania Ministerstwa Polityki Społecznej na 2005 r. Wśród szczegółowych zadań z zakresu świadczeń rodzinnych, pomocy społecznej, działań wobec osób niepełnosprawnych, są też specjalne programy rządowe jak: "Posiłek dla potrzebujących", "Bezdomność", "Opieka nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziny", "Fundusz Inicjatyw Obywatelskich".

Ocenie trafności wyboru kierunków działań istotnych dla Polski i proponowanych instrumentów służą m.in. takie platformy wymiany informacji i opinii jak ta dzisiejsza konferencja. Życząc nam wszystkim satysfakcjonujących obrad i wielu twórczych postulatów serdecznie dziękuję za uwagę.