INFORMACJA DLA PRASY

29 września 2005 r.

WZROST BIZ W KRAJACH ROZWIJAJĄCYCH SIĘ POWSTRZYMUJE GLOBALNY SPADKOWY TREND

Po trzech latach spadku rok 2004 przyniósł nieznaczny wzrost wartości bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) na świecie. Odwrócenie spadkowego trendu było efektem większego napływu BIZ do krajów rozwijających się; w państwach rozwiniętych wartość BIZ zmalała kolejny rok z rzędu. "Silna presja konkurencyjna skłania firmy do szukania nowych sposobów poprawy efektywności", powiedział dr Supachai Panitchpakdi, Sekretarz Generalny UNCTAD, podczas dzisiejszej prezentacji Światowego Raportu Inwestycyjnego 2005: Transnarodowe korporacje a umiędzynarodowienie działalności badawczo-rozwojowej (B&R). Tegoroczny raport UNCTAD zawiera po raz pierwszy wyniki ankiety dotyczącej działalności B&R korporacji transnarodowych.

Ubiegłoroczna, łączna wartość napływających BIZ wyniosła 648 miliardów dolarów, przekraczając o 2% poziom z 2003 roku. (Wykres 1). Wartość inwestycji napływających do krajów rozwijających się skoczyła o 40% do poziomu 233 miliardów dolarów (to drugi co do wysokości roczny poziom BIZ w tych krajach), podczas gdy w krajach rozwiniętych wartość BIZ zmalała o 14%, do poziomu 380 miliardów dolarów. Innymi słowy, w 2004 roku do krajów rozwijających się trafiło prawie 36% wartości wszystkich BIZ na świecie. Spośród dziesięciu krajów, które odnotowały największy wzrost BIZ, siedem zalicza się do kategorii państw rozwijających się lub państw transformacji, natomiast spośród dziesięciu państw, w których nastąpił największy spadek, wszystkie należą do kategorii państw rozwiniętych (Wykres 1). Największym odbiorcą BIZ pozostały Stany Zjednoczone, a kolejne miejsca zajęły: Wielka Brytania i Chiny (Wykres 2).

"Napływ BIZ do krajów rozwijających się prawdopodobnie utrzyma się na wysokim poziomie", powiedziała Anne Miroux, szefowa zespołu odpowiedzialnego za przygotowanie raportu UNCTAD. Transnarodowe korporacje starają się poprawić swoją konkurencyjność poprzez ekspansję na szybko rozwijających się wschodzących rynkach i poszukiwanie nowych sposobów ograniczenia kosztów. Taka sytuacja ma wpływ na lokalizację nawet tych rodzajów działalności, w których kluczową rolę odgrywa wiedza - a do takich zalicza się działalność badawczo-rozwojowa. Wzrost cen wielu surowców jest dodatkowym czynnikiem stymulującym napływ BIZ do tych krajów rozwijających się, które są bogate w zasoby naturalne – i pod tym względem również można spodziewać się kontynuacji dotychczasowego wzrostowego trendu.

Wśród rozwijających się regionów świata największy wzrost pod względem napływu BIZ odnotowała Azja z Oceanią (46%), której niewiele ustępowała Ameryka Łacińska z regionem Morza Karaibskiego (44%). W Afryce napływ BIZ utrzymał się na poziomie z poprzedniego roku. Wartość BIZ napływających do najmniej rozwiniętych krajów wzrosła do 11 miliardów dolarów, osiągając rekordowy poziom dla tej grupy państw. Ich udział w globalnej wartości BIZ nie przekracza jednak 2% i jest jak na ogólnoświatowe standardy stosunkowo niewielki. Grupę pięciu największych odbiorców BIZ wśród krajów rozwijających się tworzą: Chiny, Hong Kong (Chiny), Brazylia, Meksyk i Singapur.

Z raportu wynika, że poziom BIZ w państwach rozwiniętych był bardzo zróżnicowany. Napływ BIZ do Stanów Zjednoczonych skoczył aż o 62% (do poziomu 96 miliardów dolarów), a wartość BIZ w Wielkiej Brytanii potroiła się do 78 miliardów dolarów. Na zmianę sytuacji w obu krajach częściowy wpływ miał wzrost liczby dużych fuzji i przejęć. Gwałtowny wzrost napływających BIZ nastąpił również w Australii, gdzie osiągnęły one rekordowy poziom 43 miliardów dolarów. W tym kraju o wzroście zadecydowały inwestycje kapitałowe i większa aktywność pod względem fuzji i przejęć.

Duże zróżnicowanie pod względem napływu BIZ wystąpiło w Unii Europejskiej. W grupie 15 "starych" członków Unii wartość BIZ spadła aż o 40%, osiągając najniższy poziom od 1998 roku. W takich krajach jak Dania, Niemcy i Holandia znaczące spadki były w pewnej mierze wynikiem spłaty wewnątrzfirmowych pożyczek i repatriacji kapitału przez firmy-matki. We Francji, Irlandii i Hiszpanii, które w ostatnich latach odnotowały znaczące wzrosty, rok 2004 również przyniósł poważny spadek napływu BIZ. Dla odmiany: łączna wartość BIZ w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej wzrosła do 20 miliardów dolarów, przekraczając o niemal 70% poziom z 2003 roku. W tej grupie państw największy udział w napływie BIZ miały: Polska, Czechy i Węgry. Największymi inwestorami w nowych państwach członkowskich były firmy z grupy państw UE-15, takich jak Austria, Francja, Niemcy i Holandia. Tym niemniej wartość BIZ w całej Unii Europejskiej – uwzględniając nowe państwa członkowskie - zmalała aż o 38%, do 216 miliardów dolarów.

Kraje rozwijające się coraz częściej inwestują za granicą

Wypływające BIZ pozostają domeną krajów rozwiniętych. W rzeczywistości prawie połowa BIZ była dziełem firm pochodzących z trzech krajów: Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Luksemburga - wymienionych w kolejności odpowiadającej wielkości tych inwestycji. (Zobacz: Wykres 2). Po raz pierwszym ważnym źródłem BIZ okazały się również niektóre kraje rozwijające się, zwłaszcza z Azji. W przypadku Chin kluczowym czynnikiem napędzającym eksport BIZ był rosnący wewnętrzny popyt na bogactwa naturalne. Wskazują na to chińskie inwestycje w tym sektorze, ulokowane w Ameryce Łacińskiej i Afryce. Hutnictwo stali stało się poza tym głównym obszarem przepływu BIZ pomiędzy krajami rozwijającymi się. Na przykład, indyjski koncern Tata Group wyasygnował 2 miliardy dolarów na inwestycje w Bangladeszu, obejmujące - między innymi - budowę huty. Z kolei koncern Posco z Korei Południowej postanowił zainwestować 8,4 miliarda dolarów w rozwój sektora hutniczego w Indiach, a koncern Boasteel z Chin zawarł - warte 8 miliardów dolarów - ramowe porozumienie z firmami: Arcelor i CVRD w sprawie budowy huty w Brazylii. Autorzy raportu przewidują dalszy wzrost inwestycji w obszarze eksploatacji zasobów naturalnych i pokrewnych branż, głównie ze względu na popyt ze strony szybko rozwijających się gospodarek azjatyckich.

Firmy z krajów rozwijających się rozszerzają działalność również w krajach rozwiniętych, zauważają autorzy raportu UNCTAD. Przykładem może być zakup kanadyjskiej firmy John Labatt przez firmę Ambey’s z Brazylii (była to w 2004 roku czwarta pod względem wartości transakcja w globalnym sektorze fuzji i przejęć), a także przejęcie działu komputerów osobistych amerykańskiej koncernu IBM przez chiński koncern Lenovo. Te i inne transakcje wskazują, że firmy z krajów rozwijających się będą coraz bardziej aktywne na rynkach kapitałowych w państwach rozwiniętych, o czym świadczą napływające z Chin oferty nabycia amerykańskich firm.

Nadal na liście 100 największych pod względem wartości zagranicznych aktywów transnarodowych korporacji (TNK) na świecie są tylko cztery firmy z krajów rozwijających się. Największą z nich jest firm Hutchinson Whampoa (Hongkong, Chiny). Największą niefinansową transnarodową korporacją świata pozostaje koncern General Electric ze Stanów Zjednoczonych, który wyprzedza brytyjski Vodafone i amerykański Ford Motor Company (Tabela 2). Czołowe TNK mają filie – średnio - w 39 krajach, przy czym najwięcej takich filii znajduje się w Holandii i Wielkiej Brytanii. W kategorii państw rozwijających się najwięcej filii 100 czołowych TNK znajduje się w Brazylii.

Trwającej ekspansji TNK – których zagraniczne obroty wynoszą szacunkowo 19 bilionów dolarów i które zatrudniają za granicą prawie 57 milionów pracowników - towarzyszą istotne zmiany w sferze kształtowania polityki na szczeblu krajowym i międzynarodowym, zauważają autorzy raportu. Ogólny trend obejmuje szersze otwarcie narodowych i regionalnych gospodarek i wprowadzanie rozwiązań sprzyjających zagranicznym inwestorom. Tym niemniej, chęć odniesienia większych korzyści z napływu BIZ, zwłaszcza w sektorze bogactw naturalnych, sprawiła, że kilka krajów Ameryki Łacińskiej i Afryki zaostrzyło swe regulacje w tej dziedzinie.

Wykres 2. Największe wzrosty i spadki BIZ, 2003,2004

(w mld dolarów)

Źródło: UNCTAD, Światowy Raport Inwestycyjny 2005

Wykres 3. Przepływ globalnych BIZ w latach 2003,2004 – 10 krajów , w których przepływy BIZ są największe (w mld dolarów)

Źródło: UNCTAD, Światowy Raport Inwestycyjny 2005

Tabela 1. Wybrane wskaźniki BIZ i międzynarodowej działalności produkcyjnej; 1990, 2003, 2004 (w mld dolarów)

Tabela 2. 10 największych niefinansowych TNK na świecie w 2003 r. uszeregowanych według wartości zagranicznych aktywów (mln dolarów; liczba pracowników)

Źródło:UNCTAD, Światowy Raport Inwestycyjny 2005