« strona główna UNIC « przestępczość

Działania na rzecz wdrożenia wytycznych ONZ
w zakresie zapobiegania przestępczości

Niezbędnym warunkiem rozwoju każdego społeczeństwa jest zapewnienie bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Przestępczość najbardziej dotyka ludzi ubogich i jest to jeden z powodów, dla których zapobieganie przestępczości powinno być częścią systemu rządów prawa w każdym kraju. Przestępczość i prześladowania wpływają na rozwój danego państwa. Obniżają jakość życia jego obywateli oraz utrudniają dostęp do zatrudnienia poprzez zniechęcanie inwestorów. Ponadto przy braku bezpieczeństwa fundusze dostępne na rozwój społeczny są umniejszone o środki potrzebne na walkę z przestępczością.
Poza zwiększaniem efektywności prawodawstwa karnego, istotne jest również zwrócenie uwagi na kwestie mające wpływ na przestępczość. Przykładem są tu programy resocjalizacyjne dla byłych więźniów, problem bezrobocia i ograniczony dostęp do usług medycznych oraz mieszkaniowych na odpowiednim poziomie.

Trzy sposoby na zapobieganie przestępczości:
Na podstawie wielu doświadczeń i szeroko zakrojonych badań naukowych zidentyfikowano przynajmniej trzy różne sposoby zapobiegania przestępczości, które opierają się na podejściu socjalnym, środowiskowym i sytuacyjnym. Zastosowane osobno lub w różnych kombinacjach okazały się niezwykle efektywne w działaniach zmierzających do obniżenia poziomu przestępczości.

Socjalne strategie zapobiegania przestępczości mają na celu poprawę bytu grupy docelowej poprzez zwiększenie dostępu do dóbr socjalnych, takich jak ochrona zdrowia, bezpieczne i zdrowe otoczenie, zatrudnienie i edukacja. Socjalne zapobieganie przestępczości koncentruje się na zredukowaniu czynników skłaniających obywateli z grup wykluczonych społecznie do traktowania drogi przestępczej jako jedynej dostępnej ścieżki "kariery".

Środowiskowe zapobieganie przestępczości polega na poprawie warunków życia w ubogich dzielnicach z niskim poziomem spójności społecznej, gdzie udział w przestępstwach lub prześladowaniach jest wysoki.

Sytuacyjne zapobieganie przestępczości ma na celu ograniczenie możliwości i obniżenie atrakcyjności udziału w przestępstwie oraz zwiększenie ryzyka wykrycia sprawcy poprzez takie techniki, jak odpowiednie zagospodarowywanie miejsc użyteczności publicznej i budownictwa mieszkaniowego oraz zapewnianie wsparcia ofiarom.

Sekret udanych programów zapobiegania przestępczości:
Na podstawie doświadczeń wynikających ze sprawdzonych i udokumentowanych działań z zakresu zapobiegania przestępczości (przeprowadzonych w oparciu o wszystkie trzy wymienione strategie), wypracowano osiem zasad skutecznego zapobiegania przestępczości:

  1. Przewodnictwo rządu na wszystkich poziomach w celu stworzenia i utrzymania podstaw instytucjonalnych do zapobiegania przestępczości;
  2. Zintegrowanie programu zapobiegania przestępczości z polityką rozwoju społeczno-gospodarczego;
  3. Współpraca między instytucjami rządowymi, społeczeństwem i sektorem biznesowym;
  4. Trwałość i odpowiedzialność zwłaszcza w zapewnianiu długoterminowych funduszy do tworzenia, podtrzymywania i rozwoju programów zapobiegania przestępczości;
  5. Działanie w oparciu o wiedzę;
  6. Respektowanie praw człowieka, rządów prawa i promocja kultury przestrzegania prawa;
  7. Uwzględnianie powiązań między przestępczością lokalną i międzynarodową;
  8. Różne strategie dla różnych grup społecznych zwłaszcza dla chłopców i dziewcząt, mężczyzn i kobiet oraz członków społeczeństwa wymagających specjalnego traktowania.

Zasady te mogą zniechęcić państwa mniej rozwinięte, ale jak to przedstawił jeden z rządów: "Zapobieganie przestępczości może się wydawać na początku kosztowne, ale w dłuższej perspektywie czasowej w odniesieniu do jakości życia i bezpośrednich wydatków na walkę z przestępczością, okazuje się być tańsze od jakiekolwiek innego działania."

Sporządzenie i przegląd planu działań prewencyjnych:
Ogólnokrajowy plan działań koordynacyjnych i prewencyjnych powinien angażować różne sektory rządowe i społeczne. Oprócz wskazania dostępnych zasobów oraz instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie działań, plan powinien określać także wyzwania, ich przyczyny, ustalić priorytety i możliwe rozwiązania. Na poziomie lokalnym plan powinien być rozpisany możliwie szczegółowo.

Stworzenie wspomnianego planu jest pierwszym krokiem. Należy pamiętać, że strategie i cele działań, aby były aktualne, odpowiednie do potrzeb i efektywne powinny być stale analizowane. Fachowa ewaluacja jest istotną częścią procesu, ponieważ plan potrzebuje stałego finansowania w krótkiej, średniej i długoterminowej perspektywie.

Wzrastający poziom wiedzy na temat zapobiegania przestępczości:
Państwa udostępniają sobie nawzajem informacje na temat efektywnych działań i udanych programów w zakresie konkretnych problemów począwszy od bezpieczeństwa w szkołach do zarządzania miejscami użyteczności publicznej. Jednakże programy zapobiegania przestępczości stosowane w krajach rozwiniętych mogą nie być odpowiednie dla innych państw, zwłaszcza jeśli państwa te nie dysponują danymi na temat poziomu przestępczości. W takich przypadkach istnieje potrzeba dostosowania strategii do wymogów i okoliczności danego kraju.

Budowanie partnerstwa:
Budowanie roboczych powiązań pomiędzy różnymi instytucjami a społeczeństwem, aczkolwiek niełatwe do zrealizowania, jest w kontekście zapobiegania przestępczości niezwykle istotne. Na przykład społeczeństwo może zakładać, że zapewnianie bezpieczeństwa jest zadaniem policji, a agencje rządowe mogą nie być skłonne do udzielania informacji innym partnerom z powodu uregulowań z zakresu ochrony danych osobowych.

Edukacja społeczeństwa jest jednym ze sposobów na zmianę postaw społecznych. Na przykład rząd Brazylii jako część strategii zapobiegania przemocy wobec kobiet zainaugurował kampanię społeczną, która zawiera informacje o dostępnych służbach i całodobowym telefonie zaufania dla ofiar przemocy. Dodatkowo w celu podniesienia świadomości społecznej i rozpoczęcia publicznej debaty zorganizowano serię dyskusji otwartych na temat bezpieczeństwa kobiet.

Wyzwania i rozwiązania:
Reagowanie na przestępstwa poprzez stosowanie samych kar i środków odstraszających nie jest wykonalne, etyczne ani roztropne. Efektywne zapobieganie przestępczości jest zasadniczym elementem umożliwiającym państwom stały rozwój. Ograniczenie poziomu przestępczości i zapewnienie bezpieczeństwa poprawia warunki dla rozwoju biznesu, zwiększa możliwości zatrudnienia i pozwala na przeniesienie środków finansowych przeznaczonych na kontrolę przestępczości do puli finansującej postęp społeczno gospodarczy.

Mija prawie dziesięć lat, od kiedy przyjęto wytyczne ONZ dotyczące zapobiegania przestępczości. XII Kongres ONZ na temat Zapobiegania Przestępczości i Systemu Karnego oferuje wyjątkową możliwość sprawdzenia, które z nich są skuteczne, a które powinny być jeszcze poprawione.

Dokument opracowany przez Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie na podstawie materiałów ONZ, kwiecień 2010 r.