« strona główna UNIC « przestępczość

Plaga terroryzmu wymaga reakcji światowej

W czasie ataków terrorystycznych z 11 września 2001 r. tylko dwa kraje posługiwały się pierwszymi dwunastoma międzynarodowymi aktami prawnymi w zakresie zwalczania terroryzmu. Choć obecnie jest to 105 krajów, to skuteczna walka z terroryzmem, który zagraża wszystkim państwom i ludziom na świecie, wymaga podjęcia jeszcze wielu działań.

We wrześniu 2006 roku społeczność międzynarodowa postanowiła wzmocnić światową reakcję na działania o charakterze terrorystycznym poprzez przyjęcie za pośrednictwem Zgromadzenia Ogólnego NZ "Światowej Strategii Przeciw Terroryzmowi". Państwa zobowiązały się w niej do stania na straży praw człowieka i rządów prawa oraz do stosowania szerokiego zakresu działań antyterrorystycznych.

Kamieniem węgielnym dalszych działań na arenie międzynarodowej stało się stopniowe ustanawianie wspólnych podstaw prawnych w postaci 16 konwencji i protokołów dotyczących zapobiegania i zwalczania terroryzmu.

Bilans istniejących konwencji dotyczących terroryzmu:
Pierwsze 12 aktów prawnych odnoszących się do terroryzmu zostało uzgodnionych i przyjętych przez społeczność międzynarodową w latach 1963-1999. Akty te były głównie odpowiedzią na akty terrorystyczne takie jak porwania samolotów i branie zakładników oraz wspieranie finansowe organizacji terrorystycznych i zlecanie im zamachów.

Do 2001 roku postęp w ratyfikowaniu i przyjmowaniu tych aktów prawnych był niewielki. Po atakach z 11 września tempo wprowadzania zmian znacznie wzrosło. w przyjętej w 2001 roku rezolucji numer 1373 Rada Bezpieczeństwa NZ zaapelowała do państw członkowskich, aby przyjęły wspomniane protokoły i konwencje.

Począwszy od XI Kongresu dotyczącego przestępczości międzynarodowej akty prawne przeszły dalszą ewolucję. w 2005 roku została przyjęta Międzynarodowa Konwencja do Zwalczania Terroryzmu Nuklearnego (International Convention for the Suppression of Acts of Nuclear Terrorism), która weszła w życie 7 lipca 2007 roku. Celem tej konwencji jest wzmocnienie międzynarodowej współpracy w zakresie sprawdzania, ścigania i ekstradycji osób, które przeprowadzają zamachy terrorystyczne z użyciem materiałów radioaktywnych lub broni jądrowej. 1 grudnia 2009 roku Konwencja ta została przyjęta przez 58 państw.

W roku 2005 społeczność międzynarodowa zgodziła się również na wprowadzenie znaczących zmian w Konwencji dotyczącej "fizycznej" ochrony materiałów nuklearnych i w dwóch protokołach odnoszących się do zagrożeń bezpieczeństwa morskiego i platform umieszczonych na szelfie kontynentalnym. Nie weszły one jeszcze w życie z powodu zbyt małej liczby ratyfikacji. Konwencja w sprawie międzynarodowego terroryzmu jest tematem trwających negocjacji w ramach grupy roboczej powołanej ad hoc przez Zgromadzanie Ogólne NZ. Będzie ona zawierać definicje terroryzmu i wypełni wszystkie luki pozostawione przez dotychczasowe traktaty. Porozumienie dotyczące tej konwencji będzie ważnym osiągnięciem politycznym.

Potrzeba działań na rzecz kolejnych ratyfikacji:
Pomimo znaczącego postępu w pracach, powszechna ratyfikacja szesnastu istniejących aktów nie została jeszcze osiągnięta. Problem nie dotyczy jednak jedynie podpisania i ratyfikowania konwencji. Państwa potrzebują krajowych, spójnych przepisów antyterrorystycznych oraz realnych możliwości ich stosowania. W 2002 roku Zgromadzenie Ogólne NZ zatwierdziło i rozszerzyło program działań Biura NZ ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) o Oddział ds. Zapobiegania Terroryzmowi. Skupia się on na technicznym wsparciu w zakresie prawnym i na innych działaniach związanych z antyterroryzmem, które są oferowane na prośbę danego kraju.

Od początku stycznia 2003 roku, kiedy zapoczątkowano realizację "Światowego Projektu do Wzmocnienia Międzynarodowego Ustroju Prawnego Przeciwko Terroryzmowi" (Global Project on Strengthening the International Legal Regime against Terrorism) 168 państw skorzystało ze specjalistycznej pomocy prawnej oferowanej przez Oddział ds. Zapobiegania Terroryzmowi. Dzięki temu wsparciu dokonano 515 kolejnych ratyfikacji wspomnianych już szesnastu międzynarodowych instrumentów prawnych, a 67 państw stworzyło projekty lub poprawiło dotychczasowe prawodawstwo w zakresie zwalczania terroryzmu. Oddział ds. Zapobiegania Terroryzmowi przeprowadził szkolenia dla prawie dziewięciu tysięcy przedstawicieli systemu karnego i nie ustaje w zapewnianiu pomocy w ratyfikowaniu i wprowadzaniu aktów ustawodawczych skupiając swą uwagę zwłaszcza na państwach z niższą liczbą ratyfikacji.

Wyzwania:
Należy zintensyfikować działania prowadzące do osiągnięcia pełnej ratyfikacji międzynarodowych instrumentów prawnych i przez to spójnego prawa międzynarodowego. Na dzień 1 stycznia 2009 roku tylko trzy z pośród 192 Państw Członkowskich przyjęły wszystkie szesnaście międzynarodowych aktów prawnych, a jedynie 120 przyjęło dwanaście lub więcej.

Sama ratyfikacja to jednak nie wszystko. Większą uwagę należy skierować na zapewnienie wsparcia działaniom prowadzącym do wzmocnienia krajowych systemów karnych tak, aby prawodawstwo zwalczające terroryzm było w pełni zgodne z prawami człowieka.

Z analizy wniosków o pomoc i wsparcie wpływających do Oddziału ds. Zapobiegania Terroryzmowi wynika, że państwa potrzebują pomocy długoterminowej i dostosowanej indywidualnie do ich potrzeb. Pomoc ta musi docierać do praktyków, czyli osób zaangażowanych w śledztwa, ściganie i orzekanie w konkretnych przypadkach. Co więcej, istnieje również potrzeba stworzenia wyspecjalizowanych struktur, które mogłyby dokonywać ekspertyz w dziedzinach takich jak terroryzm nuklearny, chemiczny i biologiczny, problemy morskie, finansowanie terroryzmu i przeciwdziałanie wykorzystywaniu Internetu do celów terrorystycznych. Oddział ds. Zapobiegania Terroryzmowi został również zobowiązany do udzielania wsparcia w zakresie budowania kompetencji w odniesieniu do systemu karnego zapewniającego wsparcie ofiarom terroryzmu.

Współpraca międzynarodowa jest kwestią zasadniczą, ponieważ podejrzany, ofiara, dowody, świadkowie, ekspertyzy lub wpływy z przestępstwa często wykraczają poza granice jurysdykcji danego kraju. Prawnicy specjalizujący się w prawie karnym powinni być w stanie zajmować się przestępstwami terrorystycznymi czy przestępstwami powiązanymi z terroryzmem, czyli np. handlem i przemytem narkotyków, broni i ludzi, praniem brudnych pieniędzy, korupcją, cyberprzestępczością i rasizmem. Wiele bowiem z metod stosowanych w walce z przestępczością zorganizowaną sprawdza się również w walce z terroryzmem.

Działalność Oddziału ds. Zapobiegania Terroryzmowi finansowana jest obecnie w 90 procentach z funduszy dodatkowych. Stała pomoc techniczna tej jednostki może zostać zapewniona poprzez zmiany w jej finansowaniu, takie jak zarezerwowanie stałych środków w budżecie i zabezpieczenie przewidywalnych i wieloletnich funduszy dodatkowych.

Funkcjonowanie systemu karnego w oparciu o rządy prawa jest kluczowym elementem światowych wysiłków w walce z terroryzmem, stanowi podporę i jest warunkiem wstępnym dla innych elementów tej walki. Międzynarodowa społeczność stoi teraz na rozdrożu: dokonano bowiem znaczącego postępu w kwestii ratyfikacji oraz wprowadzenia międzynarodowych konwencji i protokołów dotyczących terroryzmu. Nadal jednak pozostaje wiele do zrobienia w kwestii powszechnej ratyfikacji i całkowitego wdrożenia międzynarodowych aktów prawnych.

Dokument opracowany przez Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie na podstawie materiałów ONZ, kwiecień 2010 r.