Ogólna procedura rozpatrywania skarg przez komitety

Pięć ciał traktatowych ONZ ds. praw człowieka rozpatruje skargi indywidualne osób lub grup osób, których prawa człowieka zostały naruszone:

a) Komitet Praw Człowieka
b) Komitet Przeciwko Torturom
c) Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej
d) Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet
e) Komitet Praw Osób Niepełnosprawnych

Obecnie trwa proces ratyfikacji konwencji, na mocy których kompetencje do rozpatrywania skarg indywidualnych otrzymają Komitet do Ochrony Praw Wszystkich Pracowników - Migrantów i Członków ich Rodzin oraz Komitet Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych. Po ratyfikacji właściwych dla tych komitetów konwencji przez wymaganą ilość państw, zostaną uruchomione procedury składania skarg indywidualnych.

Polska nie ratyfikowała konwencji, na mocy której można składać skargi do Komitetu Praw Osób Niepełnosprawnych. W związku z tym skargi kierowane przez obywateli Polski, nie są rozpatrywane przez ten Komitet.

Skarga, która spełnia wymagane kryteria jest następnie rejestrowana i przekazywana do rozpatrzenia odpowiedniemu komitetowi. Przesyłana jest również państwu, którego dotyczy skarga, w celu uzyskania jego stanowiska w danej sprawie. W określonym terminie państwo jest zobowiązane do udzielenia odpowiedzi. Jeśli państwo - strona przedstawi swoje stanowisko w danej sprawie, wnioskodawcy lub grupie wnioskodawców przysługuje możliwość odniesienia się do złożonego stanowiska. Jeśli państwo nie udzieli odpowiedzi na skargę w wyznaczonym terminie, wysyłane są mu przypomnienia. W przypadku dalszego braku odpowiedzi, odpowiedni komitet rozpatruje sprawę i podejmuje decyzję wyłącznie na podstawie złożonej skargi.

Procedura rozpatrywania skarg indywidualnych składa się z dwóch etapów. Na pierwszym etapie sprawdzane jest czy skarga spełnia kryteria dopuszczalności. Po dopuszczeniu skargi na podstawie kryteriów formalnych, odpowiedni komitet analizuje jej zasadność i istotę, a następnie ocenia czy prawa osoby skarżącej zostały rzeczywiście naruszone. Skarga, która nie spełnia kryteriów dopuszczalności nie jest rozpatrywana przez komitety.

Każdy komitet ma możliwość podjęcia natychmiastowych działań w przypadkach, gdy w wyniku rozpatrywania sprawy w toku zwykłej procedury, doszłoby do nieodwracalnych w skutkach szkód m.in. wykonania kary śmierci czy deportacji osoby do kraju, w którym istnieje groźba tortur.

W sprawach o szczególnie delikatnej naturze, osoba składająca skargę może wystąpić, by w ostatecznej decyzji komitetu jej dane osobowe nie były podane do wiadomości publicznej.

Decyzja komitetu

• Jeśli komitet rozpatrujący sprawę uzna, że prawa osoby składającej skargę zostały naruszone, to zwraca się z prośbą do państwa - strony o dostarczenie w ciągu 3 miesięcy informacji dotyczących podjętych przez nie kroków w związku z ostateczną decyzją komitetu.
• Jeśli komitet stwierdzi, że prawa osoby składającej skargę nie zostały naruszone, to decyzja ta oznacza zakończenie procedury.

Komitety rozpatrują sprawy na zamkniętych sesjach. Ostateczna decyzja jest podawana do wiadomości osoby zgłaszającej skargę oraz państwa - strony w postępowaniu. Każda decyzja podjęta przez komitety, w tym o niedopuszczalności skargi, jest publikowana na stronie internetowej Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka. Decyzje komitetów są ostateczne i nie można się od nich odwołać.