Raport o rozwoju telekomunikacji na świecie
(World Telecommunication Development Report)
- omówienie

Wskaźnik Dostępu Cyfrowego: pierwszy światowy ranking państw pod względem dostępu do technologii informacyjnych i komunikacyjnych opracowany przez Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny.

Poziom wykształcenia i przystępność cenowa kluczem do szybszego przyswajania nowych technologii

Genewa, 19 listopada 2003 r. - Pierwszy światowy ranking krajów pod względem dostępu do technologii informacyjnych i komunikacyjnych (Information and Communication Technology - ICT) okazał się zaskakujący pod wieloma względami. Słowenia zajmuje tę samą pozycję co Francja. Na czwartym miejscu uplasowała się Korea Południowa, która w dotychczasowych międzynarodowych rankingach ICT nie mieściła się zazwyczaj w czołowej dziesiątce krajów świata. Z wyjątkiem Kanady, która zajmuje 10 pozycję, w skład pierwszej dziesiątki wchodzą wyłącznie kraje Azji i Europy. W odróżnieniu od innych międzynarodowych klasyfikacji tego rodzaju wskaźnik dostępu cyfrowego (Digital Access Index - DAI) bierze pod uwagę takie nowe czynniki, jak poziom wykształcenia i przystępność cenowa. Nowy indeks obejmuje łącznie 178 gospodarek narodowych, co czyni go pierwszym globalnym rankingiem państw pod względem dostępności ICT.

Poszczególne kraje przypisano do jednej z czterech kategorii: o wysokim, zaawansowanym, średnim lub niskim poziomie dostępności technologii cyfrowych. Dostęp do ICT na poziomie zaawansowanym mają głównie państwa Europy Środkowej i Wschodniej, Wysp Karaibskich i  rejonu Zatoki Perskiej, jak też rozwijające się kraje Ameryki Łacińskiej. Polityka realizowana przez rządy tych państw umożliwiła im osiągnięcie imponującego poziomu dostępności ICT, co stało się impulsem dla ich rozwoju. Efektem tego procesu są przedsięwzięcia na dużą skalę, takie jak: Internetowe Miasto Dubaj (the Dubai Internet City) w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (które w rankingu ITU osiągnęły najwyższą pozycję wśród krajów arabskich), Superkorytarz Multimedialny (Multimedia Super Corridor) w Malezji (sklasyfikowanej najwyżej wśród rozwijających się krajów Azji) czy Cybermiasto (Cyber City) na Mauritiusie (wyspa ta zajmuje razem z Seszelami pierwsze miejsce wśród krajów Afryki). Wskaźnik DAI będzie użytecznym narzędziem do śledzenia przyszłych osiągnięć tych ambitnych, rozwijających się gospodarek.

W ciągu ostatnich czterech lat największe postępy w sferze ICT zanotowały cztery kraje popularnie zwane " tygrysami azjatyckimi". Wyniki rankingu wskazują, że fakt posługiwania się językiem angielskim przestał już odgrywać rolę czynnika decydującego o tempie przyswajania nowej technologii, zwłaszcza w sytuacji, kiedy coraz więcej informacji publikuje się w innych językach.

Wskaźnik DAI został opracowany przez ITU w ramach prac nad tegoroczną edycją "Raportu o rozwoju telekomunikacji na świecie" (World Telecommunication Development Report). Publikacja tego dokumentu zbiegnie się w czasie z obradami Światowego Szczytu Społeczeństwa Informacyjnego (World Summit on the Information Society - WSIS). Raport stanowić będzie wartościowe źródło informacji, umożliwiające rządom państw, międzynarodowym agencjom ds. rozwoju, organizacjom pozarządowym i sektorowi prywatnemu ocenę narodowych warunków w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

Nowe znaczenie potencjału ICT

Wyniki analiz przeprowadzonych za pomocą wskaźnika dostępu cyfrowego sugerują, że dostęp do ICT nabiera nowego znaczenia. "Do tej pory za główną barierę utrudniającą pokonanie przepaści cyfrowej uznawano często niedorozwój infrastruktury", mówi Michael Minges z Działu ds. Rynku, Ekonomii i Finansów ITU. "Nasze badania wskazują jednak, że równie istotnymi czynnikami są: przystępność cenowa i poziom wykształcenia". Aby zmierzyć możliwości pojedynczych osób w zakresie uzyskania dostępu do technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz ich użytkowania, autorzy raportu wyszli poza kwestie związane z infrastrukturą telekomunikacyjną (takie jak liczba telefonów komórkowych czy stacjonarnych linii telefonicznych), leżące tradycyjnie w centrum uwagi tej organizacji.

Przykładowo, ankieta przeprowadzona przez ITU w Peru wykazała, że niemal 40 procent respondentów albo nie ma komputera, albo nie ma dość pieniędzy, by zapłacić za dostęp do Internetu. Przykład ten dowodzi, jak wiele w tej dziedzinie zależy od przystępności cenowej. Badania ujawniły także silną zależność pomiędzy korzystaniem z Internetu a poziomem wykształcenia. W Chinach ponad połowa internautów ma wyższe wykształcenie. Opierając się na tego typu informacjach twórcy nowego wskaźnika wzięli pod uwagę szereg nowych kryteriów, jak indeks skolaryzacji czy wyrażona w procentach relacja kosztów użytkowania Internetu do dochodów ludności.

Wskaźnik DAI dla danego kraju jest kombinacją ośmiu zmiennych pokrywających pięć obszarów tematycznych. Do obszarów tych należą: dostępność infrastruktury, przystępność cenowa, poziom wykształcenia, jakość usług ICT oraz korzystanie z Internetu. Uzyskane rezultaty wskazują na potencjalne bariery utrudniające zastosowanie ICT i mogą pomóc poszczególnym państwom w rozpoznaniu własnych atutów i słabości w tej dziedzinie.

Wskaźnik DAI mierzy dostępność ICT efektywniej niż inne indeksy tego typu. Oprócz globalnego zakresu, jego zaletą jest przejrzystość, uzyskana dzięki starannemu doborowi zmiennych. Wskaźnik koncentruje się na czynnikach, które w bezpośredni sposób determinują szanse uzyskania przez jednostki dostępu do ICT. Ponadto, we wskaźniku DAI celowo nie uwzględniono zmiennych, które wiążą się z koniecznością formułowania ocen jakościowych, takich jak np. otoczenie prawno - regulacyjne. "Strukturę rynku i stopień jego konkurencyjności można interpretować na wiele sposobów", tłumaczy Minges. "Celowo wykluczamy czynniki jakościowe, aby uniknąć subiektywnych ocen przy obliczaniu wskaźnika".

Społeczeństwom informacyjnym potrzebne są bardziej precyzyjne narzędzia do wyznaczania celów i mierzenia osiągniętego postępu

Wysiłki podejmowane przez ITU w celu opracowania wskaźników określających poziom dostępności ICT odzwierciedlają tendencję do posługiwania się przez społeczność międzynarodową przejrzystymi i konkretnymi miernikami poziomu rozwoju poszczególnych krajów. Wraz z przyjęciem Milenijnych Celów Rozwoju, Narody Zjednoczone określiły wskaźniki mierzące m.in. postępy w dziedzinie walki z ubóstwem i głodem. Kwestia zapewnienia dostępu do ICT jest zawarta w ósmym Milenijnym Celu Rozwoju: "We współpracy z sektorem prywatnym upowszechnić dostęp do nowych technologii, zwłaszcza do technologii informacyjnych i komunikacyjnych". Zadaniem wskaźnika DAI jest mierzenie postępów w realizacji tego kluczowego celu.

Istotne znaczenie dyskusji na temat ICT wynika z przekonania, że zapewnienie szerokiego dostępu do tych technologii może stymulować rozwój gospodarczy i przyczynić się do poprawy warunków życia obywateli. Internet umożliwia stały i szybki dostęp do informacji na całym świecie. Może również przyczynić się do poprawy sytuacji w dziedzinie opieki zdrowotnej, edukacji czy ochrony środowiska. Technologie informacyjne i komunikacyjne są również niezbędne do osiągnięcia innych celów rozwojowych, w tym Celów Milenijnych.

Pełna wersja raportu ITU zawiera omówienie wskaźników użytych do mierzenia dostępu do społeczeństwa informacyjnego. Prezentuje również skalę zastosowań technologii informacyjnych w biznesie, edukacji i  administracji rządowej oraz omawia znaczenie ICT dla realizacji Milenijnych Celów Rozwoju. Raport ITU zostanie przedstawiony publicznie w pierwszych dniach grudnia, tuż przed rozpoczęciem Światowego Szczytu Społeczeństwa Informacyjnego, na konferencji Narodów Zjednoczonych poświęconej metodom monitorowania rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Wskaźnik Dostępu Cyfrowego 2002

Ranking państw pod względem dostępu do ICT, DAI 2002

Uwaga metodologiczna

Wskaźnik Dostępu Cyfrowego (DAI) mierzy ogólne możliwości mieszkańców danego kraju w zakresie uzyskania dostępu do technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz ich użytkowania. Na ten syntetyczny wskaźnik składa się osiem zmiennych, zgrupowanych w pięciu kategoriach. Dzieląc wartości zmiennych przez wielkości maksymalne lub docelowe ("goalpost") otrzymuje się wskaźniki podstawowe o wartościach w przedziale od zera do jedności. Następnie każdemu ze wskaźników podstawowych przypisuje się pewną wagę, a uzyskane w ten sposób wartości wskaźnika kategorii sprowadza się do średniej w celu obliczenia ogólnej wartości wskaźnika DAI.

Pięć czołowych gospodarek świata pod względem poszczególnych kategorii wskaźnika DAI, 2002 rok